Thời gian chính phủ Mỹ đóng cửa dài nhất lịch sử do bế tắc về quyết định chi tiêu giữa Đảng Dân chủ và Cộng hòa; nhiều dịch vụ ngừng trệ; 650.000 nhân viên bị buộc phải nghỉ phép, hơn 600.000 người vẫn đang làm việc không lương.
Việc chính phủ đóng cửa đã trở thành một đặc điểm tái diễn trong chính trị Mỹ, là kết quả của những bế tắc đảng phái về chi tiêu, buộc nhiều cơ quan liên bang phải tạm ngừng dịch vụ. Lần đóng cửa gần đây nhất — lần thứ ba dưới thời Tổng thống Donald Trump trong hai nhiệm kỳ — bắt đầu vào nửa đêm 1/10, khi Quốc hội không thông qua được biện pháp tài trợ tạm thời, đánh dấu lần đóng cửa đầu tiên của chính phủ Mỹ sau gần bảy năm. Tính đến ngày 5/11, việc đóng cửa đã bước sang ngày thứ 36, chính thức trở thành đợt dài nhất trong lịch sử.
Đảng Dân chủ yêu cầu dự luật tài trợ tạm thời phải bao gồm việc gia hạn trợ cấp phí bảo hiểm theo Đạo luật Chăm sóc sức khỏe giá cả phải chăng và đảo ngược việc cắt giảm ngân sách Medicaid — những điều kiện Đảng Cộng hòa bác bỏ, khiến hai bên bế tắc. Đảng Dân chủ cũng muốn bổ sung các hạn chế mới đối với quyền của ông Trump trong việc từ chối chi tiêu khoản tiền mà Quốc hội đã phê duyệt.
Từ khi đóng cửa bắt đầu, Nhà Trắng đã chấm dứt hợp đồng với khoảng 6.000 nhân viên liên bang và tạm ngừng tài trợ cho các chương trình năng lượng sạch, giao thông tại các bang do Đảng Dân chủ lãnh đạo. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử hiện đại có đợt sa thải quy mô lớn trong thời gian chính phủ thiếu kinh phí hoạt động. Các công đoàn đã khởi kiện, cho rằng việc này là bất hợp pháp và một thẩm phán liên bang đã ra lệnh cho chính quyền tổng thống Donald Trump tạm dừng kế hoạch.
Hai Đảng Dân chủ và Cộng hòa vẫn chưa thể đi đến thống nhất, ngày chính phủ mở cửa trở lại vẫn là ẩn số
Dưới đây là những điều cần biết về cách thức đóng cửa hoạt động và ý nghĩa của chúng đối với các dịch vụ chính phủ.
Tại sao chính phủ đóng cửa?
Chính phủ Mỹ vận hành dựa trên 12 dự luật ngân sách được Quốc hội thông qua hàng năm và được tổng thống ký ban hành. Khi đến ngày 1/10 – thời điểm bắt đầu năm tài chính – mà các dự luật này chưa được thông qua (hiện tại là không có dự luật nào), Quốc hội thường phải phê duyệt các biện pháp tài trợ ngắn hạn, gọi là “nghị quyết tiếp tục" (CR). Nếu không đạt được thỏa thuận về một CR, chính phủ sẽ rơi vào “khoảng trống tài trợ”, buộc các cơ quan liên bang phải đóng cửa một phần.
Năm tài chính trước, Quốc hội đã ba lần thông qua các nghị quyết tạm thời, lần cuối vào tháng ba. Tuy nhiên, đến cuối tháng chín, họ không đạt được thỏa thuận mới cho năm tài chính kế tiếp, dẫn tới đợt đóng cửa này.
Việc đóng cửa có ý nghĩa gì?
Nhiều chức năng của chính phủ liên bang bị đình chỉ và hàng trăm nghìn nhân viên bị tạm nghỉ không lương. Những dịch vụ được coi là “thiết yếu” – như thực thi pháp luật và an ninh công cộng – vẫn hoạt động, nhưng nhân viên chỉ được trả lương sau khi chính phủ mở cửa trở lại. Năm 2019, Quốc hội đã thông qua đạo luật bảo đảm rằng các nhân viên nghỉ phép tạm thời sẽ nhận được lương bù sau khi chính phủ được cấp kinh phí.
Hiện khoảng 650.000 nhân viên bị nghỉ phép và 600.000 người vẫn làm việc không lương. Văn phòng Ngân sách Nhà Trắng đưa ra lập luận rằng họ không bắt buộc phải trả lương cho nhân viên nghỉ phép khi chính phủ hoạt động trở lại, trừ khi Quốc hội thông qua một điều khoản mới.
Các bộ, ngành và quan chức được bổ nhiệm chính trị có quyền xác định ai được xem là “thiết yếu”. Về lý thuyết, một nhân viên liên bang làm việc trong thời gian đóng cửa khi chưa được phép có thể bị xử phạt theo Đạo luật Chống thiếu hụt.
Những dịch vụ chính phủ nào ngừng hoạt động khi đóng cửa?
Trong các lần đóng cửa trước, công viên quốc gia, bảo tàng Smithsonian ở Washington và việc xử lý hộ chiếu, thị thực thường bị đình trệ. Các hoạt động giám sát tài chính, điều tra dân quyền và công bố báo cáo kinh tế cũng tạm dừng.
Theo đánh giá của Bloomberg News, trong đợt này Cục Công viên Quốc gia vẫn mở cửa các địa điểm du lịch, dù nhiều nhân viên bị nghỉ phép, bằng cách sử dụng phí vào cổng để duy trì dịch vụ cơ bản. Tuy vậy, tác động vẫn rất lớn: Cục Thống kê Lao động gần như ngừng hoạt động, khiến Fed và giới đầu tư thiếu dữ liệu; FDA dừng chấp nhận đơn thuốc mới; Trung tâm Dịch vụ Medicare và Medicaid ngừng xử lý hồ sơ; Cục Điều tra Dân số và Cục Phân tích Kinh tế dừng toàn bộ việc thu thập dữ liệu.
Nhiều cơ quan quan trọng của chính phủ vẫn trong tình trạng đóng cửa, ảnh hưởng đến nhiều dịch vụ xã hội
Các hoạt động quân sự, kiểm soát không lưu, chăm sóc cựu chiến binh và điều tra hình sự vẫn tiếp tục. Ông Trump đã chỉ đạo Bộ Quốc phòng sử dụng 8 tỷ USD từ quỹ “nghiên cứu phát triển” để trả lương cho quân đội, dù động thái này bị đặt nghi vấn pháp lý. Trong khi đó, kiểm soát viên không lưu vẫn phải làm việc không lương, dẫn tới tình trạng nghỉ ốm tăng và nhiều chuyến bay bị hoãn. Năm 2019, việc đe dọa nghỉ việc của nhóm này từng khiến chính phủ buộc phải mở cửa trở lại. Cục Bưu chính và Cục Dự trữ Liên bang có nguồn tài trợ riêng nên hầu như không bị ảnh hưởng.
Những ảnh hưởng khác
Các công ty tư nhân phụ thuộc vào hợp đồng liên bang – từ SpaceX của Elon Musk đến các nhà thầu vệ sinh tòa nhà – đều chịu thiệt hại khi dự án bị ngừng. Nhân viên hợp đồng dịch vụ thường bị nghỉ việc không lương và không được bồi thường sau khi chính phủ mở cửa trở lại.
Các chương trình như An sinh Xã hội và Medicare được xếp vào chi tiêu bắt buộc nên vẫn tiếp tục chi trả, nhưng các dịch vụ hỗ trợ có thể bị gián đoạn. Trong đợt đóng cửa năm 1996, các khoản thanh toán vẫn được gửi đi, song nhân viên xử lý đăng ký mới hay yêu cầu thẻ thay thế đã bị nghỉ phép. Trong lần đóng cửa 2018–2019, Bộ Nông nghiệp phải sử dụng quyền hạn đặc biệt để tiếp tục cấp tem phiếu thực phẩm.
Hiện tại, chính quyền tổng thống Donald Trump cho biết sẽ tuân thủ lệnh tòa án để tài trợ viện trợ thực phẩm trong tháng 11, nhưng chỉ ở mức 50% so với thông thường.
