Mỹ phong tỏa Venezuela tạo tiền lệ xấu, giúp Trung Quốc lấy cớ thực hiện hành động tương tự với Đài Loan dưới danh nghĩa an ninh, từ đó làm suy yếu luật pháp quốc tế và làm giảm trọng lượng phản đối từ Washington nếu Bắc Kinh có hành động.
Hành động của Mỹ với Venezuela có thể là cái cớ cho Trung Quốc
Quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc áp đặt lệnh phong tỏa một phần đối với Venezuela đánh dấu một sự leo thang đáng kể trong áp lực của Mỹ đối với Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro, nhưng điều này cũng có nguy cơ làm suy yếu một mục tiêu chính sách hàng đầu của Mỹ: ngăn chặn khả năng Trung Quốc bao vây Đài Loan bằng đường biển.
Trong ngày 16/12 theo giờ Mỹ, Tổng thống Trump đã ra lệnh "phong tỏa hoàn toàn và triệt để " tất cả các tàu chở dầu bị trừng phạt ra vào Venezuela, một động thái nhằm bóp nghẹt nguồn thu nhập chính của chính phủ Maduro. Tuy nhiên, hành động này ngay lập tức làm dấy lên những câu hỏi theo luật quốc tế về việc liệu nó có cấu thành hành động chiến tranh hay không.
Tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, các nhà hoạch định quân sự từ lâu đã lo ngại rằng Trung Quốc có thể sử dụng biện pháp phong tỏa bằng hải quân để ép buộc Đài Loan.
Mặc dù Trung Quốc coi Đài Loan là lãnh thổ của mình và khó có khả năng dựa vào luật pháp quốc tế để biện minh cho hành động quân sự đối với hòn đảo này, các chuyên gia cho rằng Bắc Kinh có thể lợi dụng việc Mỹ phong tỏa Venezuela để làm suy yếu bất kỳ nỗ lực nào của Mỹ nhằm tạo ra sự phản đối ngoại giao quốc tế đối với động thái như vậy ở eo biển Đài Loan.
Ông Craig Singleton, một chuyên gia về Trung Quốc tại Tổ chức Bảo vệ dân chủ ở Washington, cho biết: "Nếu các biện pháp phong tỏa của Mỹ nhằm thay đổi kết quả chính trị ở Venezuela, Trung Quốc có thể biện minh cho các biện pháp cưỡng chế đối với Đài Loan dựa trên cái gọi là lý do an ninh."
"Bối cảnh pháp lý có thể khác nhau, nhưng việc tuyên truyền là có thật," ông nói, đồng thời cho biết thêm rằng tiền lệ trong quan hệ quốc tế không chỉ được thiết lập bởi luật pháp mà còn bởi câu chuyện kể.
"Khi Washington làm mờ các thuật ngữ, điều đó làm suy yếu khả năng lên án hành vi cưỡng ép ở những nơi khác", ông nói.
Cuộc phong tỏa là bước đi mới nhất trong chiến dịch tăng cường sức mạnh quân sự gần đây của Mỹ, bao gồm hơn 20 cuộc tấn công vào các tàu bị cáo buộc chở ma túy nhằm gây áp lực lên ông Maduro và các quan chức cấp cao khác của Venezuela, những người mà chính quyền Trump cho rằng có liên hệ với các băng đảng ma túy.
Ông Maduro cáo buộc rằng hành động của Mỹ nhằm mục đích lật đổ ông và giành quyền kiểm soát nguồn tài nguyên dầu mỏ của quốc gia thành viên OPEC này, vốn là trữ lượng dầu thô lớn nhất thế giới.
"Tổng thống Trump sẵn sàng sử dụng mọi nguồn lực của Mỹ để ngăn chặn ma túy tràn vào nước ta và đưa những kẻ chịu trách nhiệm ra trước công lý", một quan chức Nhà Trắng cho biết khi trả lời các câu hỏi của Reuters mà không đề cập đến vấn đề Đài Loan.
Trung Quốc, quốc gia mua dầu thô Venezuela lớn nhất, đã đứng về phía Venezuela, tuyên bố trong ngày 18/12 rằng họ "phản đối mọi hành động đơn phương và bắt nạt , đồng thời ủng hộ các quốc gia bảo vệ chủ quyền và phẩm giá quốc gia của mình".
Khả năng Trung Quốc áp dụng các biện pháp phong tỏa Đài Loan
Bắc Kinh đã nhiều lần phát tín hiệu rằng việc phong tỏa hải quân trên thực tế có thể là yếu tố then chốt trong chiến dịch giành quyền kiểm soát Đài Loan.
Trong những năm gần đây, quân đội Trung Quốc đã tăng cường các cuộc tập trận kiểu phong tỏa xung quanh hòn đảo này, nơi chính phủ bác bỏ các tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh.
Đối với công chúng quốc tế, các quan chức Trung Quốc có thể sẽ mô tả động thái xung quanh Đài Loan như một biện pháp cách ly nội địa hoặc vấn đề thực thi pháp luật. Bắc Kinh bác bỏ bất kỳ sự tương đồng nào giữa Đài Loan và các quốc gia khác, bao gồm cả chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine.
Tuy nhiên, các quan chức Đài Loan cho rằng việc Trung Quốc phong tỏa Đài Loan sẽ là một hành động chiến tranh và sẽ gây ra những hậu quả sâu rộng đối với thương mại quốc tế.
Washington vốn từ lâu phản đối những thay đổi đơn phương đối với hiện trạng về Đài Loan, cũng sẽ lập luận rằng việc Trung Quốc bao vây Đài Loan sẽ tương đương với một cuộc phong tỏa.
Chiến lược an ninh quốc gia của chính quyền Trump được công bố hồi đầu tháng 12 đã coi việc ngăn chặn xung đột ở Đài Loan là ưu tiên hàng đầu do vị trí chiến lược và tầm quan trọng kinh tế của hòn đảo này.
Ông Isaac Kardon, một chuyên gia cao cấp tại Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế, người nghiên cứu về sức mạnh hàng hải của Trung Quốc, cho biết Bắc Kinh muốn ngăn chặn Mỹ xây dựng một liên minh toàn cầu để phản đối hành động của Trung Quốc đối với Đài Loan. Mối quan ngại quốc tế về việc Mỹ phong tỏa Venezuela sẽ có lợi cho nỗ lực của Trung Quốc.
"Xét cho cùng, Mỹ đang gây ra rất nhiều thiệt hại cho chất lượng chuẩn mực của các quy tắc," Kardon nói. "Đó là một đòn giáng mạnh vào uy tín của luật pháp quốc tế trong việc kiềm chế các chủ thể khác."
Ông Kardon cho rằng hành động của Mỹ đối với các tàu chở dầu của Venezuela có thể mở đường cho Trung Quốc thực hiện các hành động tương tự, chẳng hạn như chặn các tàu chở khí đốt tự nhiên thiết yếu hướng đến Đài Loan.
"Mọi thứ về chuyện này đều làm cho vấn đề trở nên rối rắm," ông nói.
Các chuyên gia nói với Reuters rằng việc triển khai kéo dài các khí tài hải quân Mỹ đến vùng biển Caribbean cũng có thể làm suy yếu khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội Mỹ và khả năng ứng phó với một cuộc khủng hoảng ở eo biển Đài Loan.
Chủ nghĩa thực dụng trong chính trị
Luật quốc tế cho phép phong tỏa trong thời chiến, nhưng chỉ khi đáp ứng những điều kiện nghiêm ngặt.
Bà Milena Sterio, một chuyên gia về luật hàng hải tại trường luật thuộc Đại học bang Cleveland, cho biết việc Mỹ phong tỏa hoàn toàn Venezuela có thể là bất hợp pháp nếu không có bằng chứng rõ ràng cho thấy Mỹ đang trong tình trạng xung đột vũ trang với nước này.
Ông Sterio nói: "Việc Mỹ phong tỏa sẽ làm suy yếu khả năng chỉ trích việc Trung Quốc phong tỏa Đài Loan của chúng ta. Các quy tắc luật pháp quốc tế giống nhau áp dụng cho tất cả các quốc gia và sẽ là không nhất quán nếu Mỹ chỉ trích các quốc gia khác vì những gì chúng ta đang làm."
Tuy nhiên, ông Michael Hunzeker, một chuyên gia nghiên cứu về Đài Loan tại Đại học George Mason, cho biết ông hoài nghi rằng các hành động của ông Trump sẽ gây tổn hại đến nỗ lực thực sự quan trọng: xây dựng sự ủng hộ của các đồng minh Mỹ đối với các nỗ lực chống phong tỏa trong cuộc khủng hoảng về Đài Loan.
Ông Hunzeker cho rằng, bất kỳ sự nhắc đến Venezuela nào từ phía các đồng minh trong bối cảnh đó đều có thể chỉ là lời biện minh hùng biện cho quyết định thực dụng chính trị là đứng ngoài cuộc.
"Tôi rất nghi ngờ rằng vụ việc này sẽ làm thay đổi đáng kể cách họ đánh giá những lợi ích đó," ông nói.
