Tòa án Tối cao Mỹ khó chặn toàn bộ thuế quan của ông Trump

Nhà sản xuất thiết bị công nghiệp OTC Industrial Technologies (Mỹ) từ lâu đã dựa vào các quốc gia có chi phí thấp để cung ứng linh kiện – đầu tiên là Trung Quốc, sau đó là Ấn Độ. Nhưng loạt thuế quan cứng rắn mà Tổng thống Donald Trump áp lên nhiều đối tác thương mại đã khiến CEO Bill Canady phải tính lại toàn bộ chuỗi cung ứng.

“Chúng tôi từng chuyển hàng khỏi Trung Quốc sang một số quốc gia khác, nhưng giờ thuế quan ở những nơi đó cũng chẳng khá hơn, thậm chí còn tệ hơn,” ông Canady nói với Reuters. “Giờ chỉ còn cách kiên trì cầm cự, tìm cách vượt qua giai đoạn này để không phá sản trong ngắn hạn.”

Đó là tình thế tiến thoái lưỡng nan không chỉ riêng với OTC mà còn với hàng loạt doanh nghiệp, cơ quan thương mại, luật sư và các nhà kinh tế, khi Tòa án Tối cao Hoa Kỳ bắt đầu xem xét tính hợp pháp của chính sách thuế quan toàn cầu của ông Trump. Dù phán quyết cuối cùng thế nào, các mức thuế này nhiều khả năng vẫn sẽ được duy trì trong thời gian dài, dựa trên những quyền hạn pháp lý khác nhau mà chính quyền của tổng thống Donald Trump có thể viện dẫn.

Tòa án, với tỷ lệ đa số 6–3 nghiêng về phe bảo thủ và đã nhiều lần ra phán quyết có lợi cho ông Trump trong năm nay, đang xem xét kháng cáo của chính quyền của ông Trump sau khi các tòa cấp dưới phán định rằng vị tổng thống thuộc Đảng Cộng hòa này đã vượt quá thẩm quyền khi áp đặt loạt thuế quan quy mô lớn theo một đạo luật liên bang vốn chỉ được thiết kế cho các tình huống khẩn cấp.

Nếu tòa bác bỏ việc ông Trump sử dụng Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977, điều đó không chỉ vô hiệu hóa công cụ thuế quan toàn cầu của ông, mà còn tước đi “vũ khí kinh tế” mà ông Trump thường dùng để trừng phạt các quốc gia khiến ông tức giận vì lý do chính trị – từ việc Brazil truy tố cựu Tổng thống Jair Bolsonaro đến việc Ấn Độ mua dầu Nga, gián tiếp tài trợ cho cuộc chiến của Moscow ở Ukraine.

Tổng thống Donald Trump phản pháo lại với lập luận quen thuộc: “Nếu chúng ta không áp thuế, chúng ta sẽ chẳng còn an ninh quốc gia. Cả thế giới đã dùng thuế quan để bóc lột nước Mỹ suốt nhiều năm – giờ thì họ không làm được nữa,” ông nói với các phóng viên trên Không lực Một vào chủ nhật tuần qua. “Thuế quan đã mang lại cho chúng ta một nền an ninh quốc gia to lớn.”

Donald Trump cho biết ông sẽ không trực tiếp dự phiên tranh luận vào thứ tư tới đây, song bộ trưởng Bộ Tài chính Scott Bessent xác nhận với kênh truyền hình Fox News rằng ông sẽ có mặt để “nhấn mạnh rằng đây là tình huống khẩn cấp về kinh tế.”

Ông Trump là tổng thống đầu tiên trong lịch sử Mỹ viện dẫn IEEPA – vốn được dùng chủ yếu cho các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với đối thủ – để áp thuế toàn cầu. Luật này trao cho tổng thống quyền hạn rộng rãi để điều chỉnh các giao dịch kinh tế trong tình trạng khẩn cấp quốc gia được ban bố.

Trong trường hợp này, Trump tuyên bố thâm hụt thương mại hàng hóa trị giá 1,2 nghìn tỷ USD của Mỹ năm 2024 là “tình trạng khẩn cấp quốc gia”, dù Mỹ đã thâm hụt thương mại liên tục từ năm 1975. Ông cũng viện dẫn cuộc khủng hoảng lạm dụng thuốc giảm đau fentanyl như một phần của cơ sở pháp lý.

Bessent nói với Reuters rằng ông tin Tòa án Tối cao sẽ giữ nguyên thuế quan dựa trên IEEPA. Nhưng nếu không, chính quyền có thể nhanh chóng chuyển sang các cơ sở pháp lý khác như Mục 122 của Đạo luật Thương mại 1974 (cho phép áp thuế 15% trong 150 ngày) hoặc Mục 338 của Đạo luật Thuế quan 1930 (cho phép áp thuế tới 50% với các quốc gia “phân biệt đối xử”).

“Cứ xem như những mức thuế này sẽ tồn tại lâu dài,” Bộ trưởng Bessent nói. “Còn với những quốc gia đã đạt được thỏa thuận thương mại ưu đãi với Mỹ, họ nên tôn trọng thỏa thuận đó.”

Theo Tim Brightbill, đồng chủ tịch bộ phận luật thương mại của hãng luật Wiley Rein tại Washington, chính quyền Trump xem thuế quan là “nền tảng của chính sách kinh tế” và doanh nghiệp cần lên kế hoạch dựa trên giả định rằng chúng sẽ không sớm biến mất.

Các quan chức Mỹ cho rằng thuế quan đã tạo sức ép để các đối tác như Nhật Bản và Liên minh châu Âu nhượng bộ, qua đó giúp Mỹ thu hẹp thâm hụt thương mại. Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) gần đây cũng công bố các thỏa thuận thương mại khung với Việt Nam, Malaysia, Thái Lan và Campuchia, ấn định mức thuế từ 19% đến 20%. Hàn Quốc đã đồng ý một gói đầu tư trị giá 350 tỷ USD, đổi lại được cắt giảm thuế xuống 15% cho ô tô và nhiều mặt hàng khác.

Trong khi đó, Trung Quốc vẫn là điểm nóng lớn nhất. Bắc Kinh sẵn sàng trả đũa, thậm chí dọa cắt nguồn cung khoáng sản đất hiếm – yếu tố sống còn của ngành sản xuất công nghệ cao Mỹ. Sau nhiều vòng thương lượng, tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình cuối cùng đạt một “thỏa thuận đình chiến mong manh”: Mỹ giảm một nửa thuế với hàng hóa fentanyl Trung Quốc xuống 10%, tạm hoãn kiểm soát xuất khẩu công nghệ trong một năm; đổi lại, Trung Quốc nới lỏng quy định cấp phép xuất khẩu đất hiếm.

Hai bên cũng đạt thêm các thỏa thuận nhỏ: Trung Quốc nối lại mua đậu nành Mỹ, còn Mỹ tạm dừng thu phí cảng với tàu liên quan đến Trung Quốc trong vòng một năm.

Nhiều nhà đầu tư cảnh báo, nếu Tòa án Tối cao tuyên vô hiệu thuế quan IEEPA, thị trường tài chính Mỹ có thể hỗn loạn. Lý do chính là rủi ro phải hoàn trả hơn 100 tỷ USD tiền thuế cùng việc mất đi hàng trăm tỷ doanh thu hàng năm.

Theo dữ liệu của Bộ Tài chính, thuế quan IEEPA đóng góp phần lớn trong 118 tỷ USD tăng thêm của thu nhập hải quan Mỹ trong năm tài khóa 2025, giúp giảm nhẹ thâm hụt ngân sách còn 1,715 nghìn tỷ USD – giữa lúc chi tiêu cho y tế, an sinh, lãi suất và quốc phòng đều tăng mạnh.

“Đây là một rủi ro kinh tế – chính trị đáng kể, vì nước Mỹ gần như đã ‘nghiện’ nguồn thu từ thuế quan,” Ernie Tedeschi, thành viên cấp cao tại Phòng thí nghiệm Ngân sách Đại học Yale, nhận định. “Điều đó khiến bất kỳ chính quyền nào trong tương lai cũng khó có thể giảm thuế.”

Angela Lewis, Giám đốc hải quan toàn cầu tại Flexport, cảnh báo việc hoàn trả thuế ở quy mô này “chưa từng có tiền lệ”. Các doanh nghiệp nhập khẩu sẽ phải nộp đơn điều chỉnh phức tạp và có thể mất nhiều năm mới được xử lý. Ngay cả khi được hoàn, chính phủ Mỹ cũng sẽ phải trả lãi suất 6%/năm, tính gộp hàng ngày – tạo thêm gánh nặng cho ngân sách liên bang.

Thách thức lớn nhất đối với doanh nghiệp hiện nay là quản lý chi phí. Theo các nghiên cứu học thuật và chia sẻ từ giới lãnh đạo, phần lớn nhà nhập khẩu đang tự hấp thụ chi phí thuế quan, chấp nhận giảm biên lợi nhuận thay vì đẩy giá bán lên, nhằm bảo vệ thị phần.

Điều này giúp hạn chế tác động lạm phát trong ngắn hạn, nhưng chi phí dồn tích đang bắt đầu lan sang giá hàng tiêu dùng. Oxford Economics ước tính, thuế quan đã khiến CPI tháng 9 tăng thêm 0,4 điểm phần trăm, giữ lạm phát ở mức 3,0% – cao hơn đáng kể so với mục tiêu của Cục Dự trữ Liên bang (Fed).

Tổng chi phí thuế quan mà các doanh nghiệp Mỹ phải gánh đến nay đã vượt 35 tỷ USD, trước khi bước vào mùa báo cáo kết quả kinh doanh quý III.

Với OTC Industrial Technologies, công ty có trụ sở tại Ohio chuyên thiết kế dây chuyền sản xuất và hệ thống tự động hóa, Canady cho biết chẳng bao lâu nữa các doanh nghiệp như ông sẽ buộc phải “đặt cược” vào việc sản xuất ở đâu để tối ưu chi phí dài hạn – có thể là đưa sản xuất hàng cao cấp về Mỹ, còn linh kiện giá rẻ thì chuyển sang Mexico.

“Tôi nghĩ ‘mức bình thường mới’ sẽ là 15%,” ông Canady nói, ám chỉ thuế quan của Trump. “Họ có thể gọi nó bằng bất cứ tên gì họ muốn – miễn sao không thể bị phản đối.”