Mỹ và Trung Quốc hướng tới những thỏa thuận khó khăn về thương mại

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đang hướng tới một chiến thắng nhanh chóng trong cuộc họp quan trọng vào tuần sau bên lề APEC tại Hàn Quốc với người đồng cấp Trung Quốc Tập Cận Bình, ngay cả khi kết quả không đạt được thỏa thuận toàn diện mà ông đã hé lộ về các vấn đề cốt lõi trong sự cạnh tranh giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Trước cuộc họp , tổng thống Hoa Kỳ cho biết ông muốn gia hạn lệnh tạm dừng tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc để đổi lấy việc Tập Cận Bình nối lại việc mua đậu nành từ Mỹ, siết chặt fentanyl và nới lỏng các hạn chế đối với xuất khẩu đất hiếm - đồng thời vẫn duy trì một số rào cản thương mại mà ông cho là cần thiết.

"Tôi nghĩ chúng tôi sẽ đạt được thỏa thuận về mọi thứ", ông Trump nói với các phóng viên tuần này.

Ông Trump cũng đã đưa ra một thỏa thuận đầy khó khăn về vũ khí hạt nhân và bày tỏ mong muốn thuyết phục Chủ tịch Tập Cận Bình gây sức ép buộc Tổng thống Nga Vladimir Putin chấm dứt chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, một kết quả sẽ củng cố uy tín hòa giải của tổng thống Trump sau lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas.

Tổng thống Donald Trump gặp Chủ tịch Tập Cận Bình tại cuộc gặp song phương bên lề hội nghị thượng định các nhà lãnh đạo G20 tại Osaka, Nhật Bản vào năm 2019

Tuy nhiên, việc ông Trump theo đuổi các thỏa thuận thường chú trọng hình thức hơn nội dung và các nhà phân tích dự đoán bất kỳ thỏa thuận nào đạt được tại hội nghị thượng đỉnh Hàn Quốc sẽ chỉ làm giảm căng thẳng sau nhiều tuần leo thang đe dọa, trả đũa thương mại và những lời lẽ gay gắt - hoàn toàn khác xa một thỏa thuận toàn diện giải quyết các xung đột cốt lõi. Tổng thống Mỹ sẽ khởi hành vào thứ sáu tuần này cho chuyến công du ba nước châu Á.

“Cả hai bên rõ ràng đều đang tìm kiếm sự ổn định trong mối quan hệ”, Henrietta Levin, cựu cố vấn Nhà Trắng về Trung Quốc, hiện đang làm việc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế đưa ra nhận định. “Nhưng sự ổn định dựa trên điều kiện nào vẫn còn là một câu hỏi bỏ ngỏ và tôi cho rằng, thật không may, Bắc Kinh đang nắm giữ thế thượng phong.”

Mong muốn của tổng thống Donald Trump về một kết quả mà ông có thể coi là chiến thắng có nguy cơ khiến ông phải nhượng bộ trước những yêu cầu quan trọng của Trung Quốc, bao gồm quyền tiếp cận các chất bán dẫn tiên tiến và số phận của hòn đảo tự trị Đài Loan - đáng chú ý là tổng thống không loại trừ khả năng sẽ đưa ra thỏa hiệp như vậy.

Tuy nhiên, khả năng nhà lãnh đạo Hoa Kỳ nhượng bộ nhiều về những điểm này là rất thấp, xét đến những mối đe dọa về an ninh quốc gia và chính trị nội bộ. Điều này làm giảm khả năng đạt được một thỏa thuận lớn, đảm bảo thị trường không xảy ra chiến tranh thương mại khi mà thỏa thuận thuế quan hiện tại giữa hai quốc gia sẽ hết hạn vào tháng 11.

Phong cách đàm phán của ông Trump cũng khác biệt cơ bản so với ông Tập Cận Bình. Trong khi tổng thống Mỹ thường áp dụng phương pháp giao dịch, sử dụng vị thế của mình để đảm bảo lợi ích ngắn hạn, thì nhà lãnh đạo Trung Quốc lại dựa vào những kế hoạch dài hạn, được củng cố bởi lợi thế sản xuất và tài nguyên thiên nhiên của nước này.

Ông Trump đã nhấn mạnh rằng Trung Quốc phải từ bỏ các biện pháp hạn chế xuất khẩu hiện tại, điều này nhấn mạnh đến vị thế của Bắc Kinh với vai trò là nhà cung cấp và chế biến vật liệu đất hiếm hàng đầu thế giới được sử dụng trong sản xuất điện thoại di động, chất bán dẫn và công nghệ khác.

Nhưng Chủ tịch Tập Cận Bình coi sự thống trị về đất hiếm là một lợi thế chiến lược quan trọng của Trung Quốc, khiến ông khó có thể lùi bước nếu không có sự thỏa hiệp lớn từ Hoa Kỳ.

Theo Sun Chenghao, nghiên cứu viên tại Trung tâm An ninh và Chiến lược Quốc tế thuộc Đại học Thanh Hoa, lợi thế của Trung Quốc không chỉ là một con bài mặc cả đơn giản, điều khiến Bắc Kinh gần như không thể nhượng bộ trước các yêu cầu của ông Trump. "Việc đảo ngược chính sách như vậy sẽ đòi hỏi một sự nhượng bộ to lớn từ phía Mỹ, có thể bao gồm việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt công nghệ của chính họ, điều hiện đang không thể chấp nhận được về mặt chính trị ở Washington", ông nói thêm.

Trên thực tế, Washington đang cân nhắc các động thái theo hướng ngược lại — tăng cường hạn chế xuất khẩu thiết bị có chứa phần mềm của Mỹ sang Trung Quốc, với các biện pháp hạn chế có thể cản trở việc bán máy tính, động cơ và các hàng hóa khác.

Những diễn biến này đã làm gia tăng rủi ro cho các nền kinh tế trên khắp châu Á – bao gồm cả những nước cũng bị ông Trump nhắm mục tiêu áp thuế, mặc dù được coi là đồng minh quan trọng của Mỹ trong việc kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc. Trump dự kiến ​​sẽ công du ba nước Malaysia, Nhật Bản và Hàn Quốc trong những ngày tới.

Một số người theo chủ nghĩa cứng rắn với Trung Quốc ở Washington lo ngại rằng khuynh hướng thỏa thuận của Trump và mong muốn đảm bảo các cam kết mua hàng và các chiến thắng thương mại khác có thể dẫn đến những nhượng bộ về an ninh quốc gia vốn khó có thể nhượng bộ được về mặt chính trị, bao gồm cả việc từ bỏ chính sách lâu nay của Hoa Kỳ về chiến lược “mơ hồ” đối với vấn đề Đài Loan.

Vấn đề về Đài Loan có khả năng sẽ trở thành điểm nóng trong cuộc họp giữa ông Trump và ông Tập Cận Bình nhằm hạ nhiệt những căng thẳng trong quan hệ thương mại giữa hai nước

Trung Quốc đã yêu cầu Nhà Trắng chính thức tuyên bố "phản đối" Đài Loan độc lập và ông Trump đã thừa nhận hòn đảo này có thể sẽ được đưa ra bàn thảo trong các cuộc đàm phán sắp tới. Đài Loan có lẽ là "con ngươi trong mắt ông ấy", ông Trump đã nói về ông Tập Cận Bình hồi đầu tuần này.

Patricia Kim, đồng lãnh đạo Dự án Trung Quốc Toàn cầu tại Viện Brookings, cho biết: "Tổng thống Trump không có quan điểm thông thường về Đài Loan và tỏ ra thờ ơ hơn đáng kể trong việc ủng hộ Đài Loan, đặc biệt là khi so sánh với những người tiền nhiệm của ông" , đồng thời nói thêm rằng Bắc Kinh có thể "xem đây là một yếu tố mà họ có thể thúc đẩy ông Trump đạt được thỏa thuận hoặc giao dịch nếu ông Trump có thể nhận được điều gì đó để đổi lại".

Gia tăng căng thẳng

Cả hai bên đều tranh cãi về nguyên nhân dẫn đến sự leo thang căng thẳng gần đây. Người Mỹ cáo buộc đó là các biện pháp hạn chế xuất khẩu mới của Trung Quốc. Trong khi đó, Bắc Kinh lập luận rằng Washington đã nuốt lời hứa khi mở rộng lệnh trừng phạt, bao gồm cả các công ty con của các công ty nằm trong danh sách đen.

Tiếp theo là một loạt các biện pháp trừng phạt mở rộng và các mối đe dọa thương mại mới. Trung Quốc đã trừng phạt các đơn vị tại Mỹ của tập đoàn vận tải biển khổng lồ Hanwha Ocean Co. của Hàn Quốc vì cáo buộc hỗ trợ một cuộc điều tra thương mại của Mỹ về sức mạnh hàng hải của Bắc Kinh. Trump đã đưa ra cảnh báo về việc áp thuế bổ sung 100% đối với hàng hóa Trung Quốc trước ngày 1 tháng 11 và hạn chế nhập khẩu dầu ăn đã qua sử dụng từ Trung Quốc.

Căng thẳng thương mại Mỹ–Trung leo thang khi hai bên áp thêm hạn chế xuất khẩu và đe dọa tăng thuế đối với hàng hóa của nhau.

Cuộc chiến thương mại đang thử thách khả năng chịu đựng của cả hai nước trước những tổn thất kinh tế. Thuế quan đã làm tăng giá hàng tiêu dùng của Mỹ và ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận thị trường xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc. Tuần trước, tổng thống Trump thừa nhận rằng mức thuế quan mà ông đe dọa áp đặt là "không bền vững".

Tuy nhiên, ông Trump vẫn có lợi thế về kinh tế vì Trung Quốc cần thị trường Mỹ hơn, Steve Yates, nghiên cứu viên cao cấp của Heritage Foundation, lập luận. "Họ có thể đã đánh giá quá cao khả năng chịu đựng những đau đớn và gián đoạn của mình", ông nói.

Các thỏa thuận khác

Mặc dù trọng tâm chuyến công du của ông Trump vẫn là cuộc gặp với ông Tập Cận Bình, các cuộc đàm phán thương mại khác với Hàn Quốc, Ấn Độ và Brazil vẫn đang trong thế cân bằng. Ngay cả các điều khoản của quỹ đầu tư 550 tỷ đô la mà Nhật Bản đã cam kết trong nỗ lực nhằm giảm thuế quan cũng chưa được hoàn thiện - đặt ra một thử thách tiềm tàng cho thủ tướng mới của nước này, Sanae Takaichi.

Tương tự, vẫn chưa rõ liệu ông Trump và tân Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung có hoàn tất một khuôn khổ thương mại rộng lớn hay không, bao gồm cam kết đầu tư 350 tỷ đô la vào Mỹ. Theo những người am hiểu vấn đề này, những người này đã yêu cầu giấu tên để có thể tự do thảo luận về các cuộc thảo luận, dự kiến ​​sẽ không có thỏa thuận thương mại nào được ký kết với Việt Nam, Indonesia và Philippines.

Ông Trump có thể gặp Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva, quốc gia bị áp mức thuế 50% đối với hàng hóa xuất khẩu sang Hoa Kỳ và ký kết thỏa thuận ngừng bắn trong tranh chấp biên giới kéo dài giữa Thái Lan và Campuchia bằng một buổi lễ tại hội nghị thượng đỉnh Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á ở Kuala Lumpur.

William Chou, một nhà phân tích về Nhật Bản tại Viện Hudson , cho biết việc củng cố các thỏa thuận với các đối tác của Mỹ sẽ củng cố vị thế của ông Trump với ông Tập Cận Bình.

Ông nói: "Nếu mục đích vẫn là cố gắng đạt được một thỏa thuận hiệu quả với Bắc Kinh, thì bạn cũng có thể tăng cường vị thế của mình hết mức có thể".